Przyjazne środowisko – znaczenie wsparcia ze strony rówieśników dla dzieci z PKU

Przyjazne środowisko – znaczenie wsparcia ze strony rówieśników dla dzieci z PKU 

Niezaprzeczalnie na każdym etapie rozwoju człowieka „wsparcie” odgrywa ważną rolę, wpływając między innymi na funkcjonowanie jednostki oraz jej zdrowie psychiczne. Z perspektywy rozwoju dziecka istotne jest zarówno wsparcie emocjonalne, społeczne, materialne, edukacyjne jak i praktyczne. 

 

Czym jest przyjazne środowisko?

„Przyjazne środowisko” to miejsce, w którym dzieci doświadczają poczucia akceptacji, bezpieczeństwa, mają dostęp do nauki, możliwość samorealizacji. Potrzeby te dzieci realizują także dzięki środowisku rówieśniczemu. Wtedy, gdy mają możliwość integracji z tymże środowiskiem oraz przynależności do niego. Stworzenie przyjaznego środowiska rówieśniczego niejednokrotnie wymaga zaangażowania ze strony dorosłych. Zadanie dorosłych w organizacji  przyjaznego środowiska rówieśniczego zazwyczaj sprowadza się do czuwania nad bezpieczeństwem dzieci, choć w większym stopniu nad tym, by to, co nowe, nieznane nie napawało dzieci nieadekwatnie dużym niepokojem i lękiem. 

Jedna z definicji słownika języka polskiego, mówi o tym, że wsparcie to inaczej udzielanie sobie pomocy nawzajem. Naukowcy badający zjawisko wsparcia i pomocy  podkreślają, że pomaganie, które jest bezinteresowne, ale i rozsądne, czyli na miarę naszych możliwości, wpływa pozytywnie, także na nasze zdrowie emocjonalne oraz fizyczne, a nawet na długość naszego życia. Zatem ludzie czerpią korzyści zarówno z otrzymywania, jak i udzielania wsparcia. 

 

Dlaczego wsparcie rówieśncize ma znaczenie dla dzieci z PKU

Z perspektywy dzieci i młodzieży chorującej na PKU (fenyloketonurię) wsparcie rówieśnicze to przede wszystkim możliwość nawiązywania kontaktów rówieśniczych oraz budowania przyjaźni. Stanowi to okazję do wzajemnego uczenia się i rozwoju, współpracy przy realizacji wspólnych celów zarówno w zabawie, jak i w obowiązkach. Dzięki temu dzieci i młodzież otrzymują wsparcie poprzez poczucie akceptacji rówieśniczej, która wpływa pozytywnie na poczucie przynależności do grupy. Bycie członkiem społeczności przekłada się na zdrowy rozwój własnej tożsamości i poczucia stabilności emocjonalnej. Dzięki szacunkowi otrzymanemu od innych osób rośnie też tendencja dzieci do pewności siebie i poczucia własnej wartości. W konsekwencji przyczynia się to do wzrostu motywacji do nauki, czy działania, poprawy zachowania, w tym między innymi należytej opieki nad PKU. Dzieci czujące się wspierane i akceptowane przez rówieśników chętniej podejmują się nowych wyzwań oraz samodzielnego radzenia sobie z problemami. Młodzież i dzieci, które czują się uznawane, odczuwają znacznie mniej stresu, dzięki czemu łatwiej radzą sobie z trudnymi emocjami i przeżyciami. Ponadto wzrastanie we wspierającym środowisku zmniejsza ryzyko podejmowania zachowań ryzykownych, takich jak choćby sięganie po środki psychoaktywne przez dzieci i młodzież, czy wagarowanie. Dla dzieci i młodzieży z PKU aktywny udział w środowisku rówieśniczym zmniejsza także poczucie stygmatyzacji związanej z chorobą, co jest niezwykle istotne, gdy dziecko napotyka trudności, czy ograniczenia, chociażby w związku z dietą. Wsparcie, uczy akceptacji oraz empatii wobec innych.

Jakiego rodzaju wsparcia może lub doświadcza dziecko z PKU? Wymienić można otrzymywanie rówieśniczego zainteresowania, zrozumienia, możliwość podzielenia się swoimi odczuciami – jest to forma wsparcia emocjonalnego.  Dzieci i młodzież dzielą się swoimi doświadczeniami, udzielają sobie rad, co stanowi formę wsparcia informacyjnego. Często oferują sobie także pomoc praktyczną – instrumentalną, pomagając sobie w odrabianiu lekcji, przejściu na wyższy poziom w grze, czy nauce nowych umiejętności sportowych, plastycznych. Kolejną formą wsparcia jest wspólne spędzanie czasu, dzięki czemu dzieci uczą się budować relacje i otrzymują obecność drugiej osoby lub osób, które w sytuacjach przeżywania trudności mogą być wsparciem kryzysowym. 

Rola dorosłych w tworzeniu przyjaznego środowiska

Dorośli, dając swoim zachowaniem przykład pomagania innym oraz ułatwiając dzieciom i młodzieży tworzenie przyjaznego środowiska rówieśniczego uczą dzieci nowych umiejętności społecznych – m.in. komunikacji, współpracy, empatii. Dają zarówno dzieciom, jak i sobie, okazję do odczuwania satysfakcji, poprawy samopoczucia, wzrostu poczucia wartości i spełniania. Przy okazji przygotowują dzieci do radzenia sobie z wyzwaniami życiowymi oraz do tworzenia pozytywnych relacji w przyszłości. Pomocne w organizowaniu przyjaznego środowiska rówieśniczego mogą okazać się: warsztaty, czy spotkania, dzięki którym zarówno dzieci, jak i ich rodzice poszerzą swoją wiedzę na temat PKU, ponadto spotkania lub zabawy integracyjne, dzięki którym dzieci zmierzą się z potrzebą współpracy i realizacji wspólnego celu. Dorośli mogą zadbać, aby na różnego rodzaju spotkaniach, imprezach, wyjazdach szkolnych, nie zabrakło odpowiednich pokarmów dla dziecka z PKU. Poprzez czytanie najmłodszym bajek i przeprowadzenie rozmów na ich temat, już na bardzo wczesnym etapie rozwoju dziecka rodzice mogą wziąć aktywny udział w nauce szacunku i akceptacji. Pomocne tytuły to: “Jesteś jednym z nas. Opowieść o akceptacji”, Volmert Julii – książka dla najmłodszych, która opowiada o tym, że dzięki różnorodności jesteśmy wyjątkowi. Kolejno: “Niewinny, że inny. Bajka o tolerancji”,  Karpińskiej Agaty, która uświadamia, że brak tolerancji ze względu na inne poglądy, czy cechy nie prowadzi do niczego dobrego. O tym, że każdy z nas jest różny i dzięki temu wyjątkowy, mówi też książka „Pięknie się różnimy. Akademia mądrego dziecka”, Tracey Turner. 

 

Niewątpliwie wspierające relacje rówieśnicze mają wpływ na dobrostan dzieci oraz kształtują ich tożsamość, długofalowo wpływając na ich życie, niemniej nie zapominajmy, że jako dorośli, jesteśmy zobowiązani wziąć udział w tworzeniu dzieciom i młodzieży przyjaznego środowiska.

 

1. Post, S. G. (2005). "More Evidence for the Benefits of Altruism." American Psychological Association. American Psychological Association 

2. Grant, A. M. (2008). "The Significance of Helping Others: A Motivational Perspective." Psychology of Altruism and Helping. ResearchGate 

3. Aknin L.B. , Hamlin J.K., Dunn E.W. (2012), Giving leads to happiness in young children

4. Post, S. G. (2005). Altuism, happiness, and health: it's good to be good

5. Warneken, F., & Tomasello, M. (2009). "The development of altruistic behavior in children." Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences. Royal Society 

6. DeWall C.N., et al. (2011). "The Benefits of Helping Others." Psychological Science. SAGE Journals

7.  Konrath S. H., & Brown, S. L. (2013). "The Effects of Giving on Psychological Well-Being: A Longitudinal Study." Journal of Happiness Studies. 

8. Żelazkowska M. (2021). Wsparcie psychopedagogiczne uczniów z niepełnosprawnością doświadczających odrzucenia rówieśniczego w szkole ogólnodostępnej Tom 14/2021, ss. 159-168, ISSN 2353-1266, e-ISSN 2449-7983 DOI: 10.19251/sej/2021.14.1(10)

9. Sęk H., Cieślak R. (2004), Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, red. Helena. Sęk i Roman Cieślak, 20. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

10. Znaczenie grupy rówieśniczej dla dzieci i nastolatków (zmiany w społeczeństwie ponowoczesnym) / Jarosław Bugajski, Mariusz Z. Jędrzejko // W: Zagrożone dorastanie : od rozwoju zaburzonego do zrównoważonego. T. 1 / koncepcja i redakcja naukowa Mariusz Z. Jędrzejko, Marek Walancik. - Milanówek ; Warszawa : Akademia Humanistyczna ; Oficyna Wydawnicza Aspra, 2019. - S. 79-134 sygn. 38 519