Nadwaga przy fenyloketonurii – czy dieta PKU może sprzyjać tyciu?

Żywienie chorych na PKU dostosowane do ich wydolności metabolicznej decyduje o prawidłowym rozwoju psychomotorycznym. Złotym standardem leczenia klasycznej postaci PKU pozostaje dieta niskofenyloalaninowa. Czy restrykcyjna i prozdrowotna dieta PKU może skutkować nadwagą i otyłością?

Wprowadzenie diety niskofenyloalaninowej w oparciu o specjalną mieszankę pozbawioną fenyloalaniny, następuje natychmiast po zdiagnozowaniu choroby u dziecka. Stosowanie specjalnego preparatu będącego mieszaniną syntetycznych aminokwasów pozbawionych fenyloalaniny i ograniczenie spożycia wysokobiałkowych produktów naturalnych takich jak: mięso, ryby, nabiał, nasiona roślin strączkowych, orzechy będących jej bogatym źródłem, jest podstawową strategią terapeutyczną w PKU stosowaną przez całe życie.

Celem leczenia poprzez dietę jest zapobieganie głębokiej i nieodwracalnej niepełnosprawności intelektualnej oraz zapobieganie niedoborom żywieniowym prowadzącym do zaburzeń wzrostu i rozwoju organizmu. Zastosowanie bezfenyloalaninowych preparatów aminokwasowych oraz (niedostępnej w Polsce) terapii farmakologicznej u pacjentów, którzy na nią reagują, pozwala osiągać ten cel.

Nadwaga przy diecie PKU – coraz bardziej popularny problem

Nadmierna masa ciała (nadwaga i otyłość) to mimo bardzo restrykcyjnej, niskofenyloalaninowej diety coraz częściej obserwowany problem u chorych na fenyloketonurię.

Wraz z nim mnożą się pytania czy jest to zjawisko współtowarzyszące chorobie podstawowej oraz czy istnieją powiązania ze stosowanym leczeniem dietetycznym. Czy prozdrowotna dieta, zalecana pacjentom przez lekarzy może wymknąć się z naszej kontroli i spowodować przybieranie na wadze?

Koniecznie sprawdź przepisy przy PKU

Problem nadwagi przy fenyloketonurii

Przegląd publikacji naukowych na temat nadwagi i otyłości u chorych na fenyloketonurię daje podstawy do stwierdzenia, że częstość ich występowania jest zbliżona do populacji zdrowych osób. Jednocześnie uważa się, że kobiety chore na PKU należą do grupy zwiększonego ryzyka nadmiernej masy ciała.

Liczba dorosłych chorych na PKU, zdiagnozowanych w okresie noworodkowym, jak dotąd nie pozwala na wyciąganie jednoznacznych wniosków dotyczących współwystępowania innych chorób oraz ich częstości. Bez wątpienia jednak nadmierna masa ciała u chorych na PKU jest problemem, którym środowiska naukowe przyglądają się bardzo uważnie.

Z czego może wynikać nadwaga przy PKU?

Spożycie zaleconych, dużych ilości owoców i warzyw, niemalże całkowity brak produktów pochodzenia zwierzęcego, a w związku z tym nasyconych kwasów tłuszczowych, sprawia, że dieta w fenyloketonurii zdaje się sprzyjać zdrowiu.

Z drugiej strony brak w jadłospisie wysokowartościowego białka naturalnego, sprawia, że dieta w fenyloketonurii jest bogata w węglowodany (cukry) proste, tłuszcze i zawiera mniej nierozpuszczalnego błonnika. Jego źródłem w tradycyjnym sposobie żywienia są m.in. płatki zbożowe, pieczywo pełnoziarniste, kasze, nasiona roślin strączkowych czy orzechy, których chorzy na PKU spożywać nie mogą.

Białko – wróg i przyjaciel

Białko naturalne w tradycyjnej diecie wspiera uczucie sytości. Uważa się, że preparaty aminokwasowe będące w diecie chorych na PKU ekwiwalentem wysokobiałkowych produktów naturalnych, nie spełniają takiej funkcji. Przyczynia się to do spożywania produktów bogatych w cukry proste i tłuszcz w celu zaspokojenia głodu.

Na nadwagę przy PKU mogą mieć wpływ również napoje gazowane oraz wiele specjalnych produktów niskobiałkowych takich jak: płatki śniadaniowe, ciastka, mieszanki piekarnicze czy wyroby garmażeryjne, stosowanych przez chorych na PKU zawiera znaczne ilości cukru.

Chcąc przeciwdziałać nieprawidłowemu wzrostowi masy należy ich konsumpcję ograniczyć do minimum. Zaburzenie w proporcjach podstawowych składników odżywczych w codziennym menu skutkuje wykształceniem nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Jednoczesny niski poziom aktywności fizycznej sprzyja rozwojowi nadwagi i otyłości.

Warto również wspomnieć, że jednym z czynników, które mogą wpływać na powstawanie nadwagi u osób chorych na PKU jest aspekt psychologiczny. Presja związana z restrykcyjną dietą może skutkować kompulsywnym jedzeniem i ,,zajadaniem stresu’’. Jak zmienić swój tryb życia by nie przybrać na wadze przy diecie PKU?

Zdrowa dieta w PKU jest możliwa:

• Zjadaj 4-5 posiłków dziennie, rozpoczynając każdy dzień śniadaniem. Dbaj o regularne pory posiłków i wypicie preparatu aminokwasowego w minimum trzech porcjach w bezpośrednim ich sąsiedztwie.
• Unikaj słodzonych cukrem i syropami napojów. Woda zaspokaja pragnienie najlepiej, jeśli jednak wolisz napoje smakowe, wybieraj słabe napary z herbaty i ziół. Napoje słodzone niskokalorycznymi naturalnym słodzikami np. stewią czy ksylitolem mogą być spożywane okazjonalnie. Pamiętaj, że aspartam, to syntetyczny słodzik, niedozwolony w diecie chorych na PKU).
• Potrawy smażone na tłuszczu zastąp daniami pieczonymi i grillowanymi. Zamiast margaryny czy innych tłuszczy, do smarowania pieczywa używaj past warzywnych.
• Warzywa (w ramach indywidualnej tolerancji fenyloalaniny) powinny stanowić podstawę diety. Staraj się by były obecne w każdym posiłku, szczególnie w surowej postaci.
• Soki owocowe są pozbawione błonnika, dlatego nie powinny być spożywane jako zamiennik całych owoców. Wybieraj świeże, najlepiej sezonowe owoce, a spożycie soków ogranicz do minimum. Zimą świetnie sprawdzą się przygotowywane latem mrożonki.
• Czytaj etykiety niskobiałkowych produktów i wybieraj te, w których jest jak najmniej cukru, a jak najwięcej błonnika.