Nieśmiałość u dziecka – jak ją rozpoznać i kiedy potrzebna jest pomoc psychologa?

Czym jest nieśmiałość? Otóż ma ona wiele definicji. Według jednej z pierwszych, której autorem jest Paul Hartenberg, nieśmiałość to skłonność do odczuwania niepokoju w obecności innych osób. Z kolei zgodnie ze słownikiem oksfordzkim nieśmiałość to trudności w kontakcie z powodu bojaźliwości, ostrożności lub nieufności.

Jeśli zauważasz, że Twoje dziecko być może jest nieśmiałe, to w takim razie ten artykuł jest dla Ciebie.

Nieśmiałość u dziecka – jak się objawia?

Zastanawiasz się, po czym rozpoznać nieśmiałość u dziecka? Obserwuj, czy w towarzystwie:

• unika sytuacji wywołujących lęk,
• mówi cicho i niewyraźnie, szczególnie przy obcych,
• ma problem z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego,
• ma bardzo ograniczoną mowę ciała,
• nerwowo przytakuje,
• przestępuje z nogi na nogę,
• ma spiętą postawę ciała,
• chowa się za rodzicami,
• wstrzymuje się od uśmiechu,
• opiera się przed byciem dotykanym przez osoby, z którymi nie łączy go bliska więź.

Ponadto z fizjologicznych objawów pojawia się:

• drżenie rąk i innych części ciała,
• pocenie się,
• przyśpieszone bicie serca,
• czerwienienie się,
• suchość w ustach.

Jakie są przyczyny nieśmiałości u dzieci?

Z jednej strony dzieci nie są skrępowane społecznymi konwenansami, schematami, a z drugiej przecież dopiero uczą się obycia w towarzystwie, wiele sytuacji jest dla nich czymś zupełnie nowym. Wbrew pozorom nieśmiałość u dzieci na pewnych etapach rozwoju może być czymś naturalnym.

Według badań J. Kagan'a z Harvardu, nieśmiałość może być cechą genetyczną, jest ona przyczyną nieśmiałości u 1/3 nieśmiałych dzieci.

Jednakże może być to także reakcja wyuczona, jeśli dziecko ma już za sobą pierwsze towarzyskie porażki, spotkało się z brakiem akceptacji rówieśników albo czuje nadmierną presję od rodziców, że ma być otwarte i towarzyskie. Wówczas nieśmiałość jest aktem obrony przed zranieniem i wyrazem skrępowania oczekiwaniami dorosłych. Niekiedy nieśmiałość jest powiązana z niskim poczuciem własnej wartości.

Czytaj też: Jak wzmacniać samodzielność dziecka?

Jak pomóc dziecku z nieśmiałością?

Na początku warto poobserwować, w jakich sytuacjach dziecko zachowuje się w sposób nieśmiały. Niektóre dzieci są nieśmiałe tylko w obecności dorosłych albo w większej grupie rówieśniczej, inne w obecności każdej nowej osoby. W przełamywaniu nieśmiałości u dzieci pomocne jest ćwiczenie pewnych zachowań w bezpiecznych warunkach domowych. Możesz uczyć dziecko na przykład:

• podawania ręki,
• patrzenia w oczy,
• przedstawiania się.

Ważne, by dziecko już od najmłodszych lat miało styczność z innymi dziećmi na podwórku czy w przedszkolu, wówczas szybciej nabędzie umiejętności społecznych i zacznie rozumieć społeczne role. Będzie przyzwyczajone do tego, że ktoś zadaje mu pytania lub obserwuje jego zachowanie.

W domu warto, by dziecko spontanicznie miało możliwość wypowiadania się, prezentowania własnych pomysłów, inicjatyw i żeby rodzice go w tym nie strofowali i nie piętnowali jego przejawów śmiałości. Należy także unikać nadawania maluchowi etykiet, że jest niegrzeczne, wstydliwe, nieśmiałe czy wycofane. Takie określenia powodują, że dziecko - które określa się przez aprobatę lub dezaprobatę rodziców - zaczyna wierzyć, że jest nieprzystosowane do warunków społecznych.

Jeśli Twoja pociecha jest już starszym dzieckiem, możesz przeprowadzić z nią rozmowę o nieśmiałości. Zaproponuj ćwiczenia, które pomogą w ośmielaniu - np. samodzielne wyjście do sklepu. Możesz także zaaranżować scenkę rozmowy z ekspedientką.

Należy tutaj wspomnieć także o tym, że dziecko uczy się przez obserwację. Jeśli rodzice są otwarci, uśmiechnięci, potrafią okazywać emocje, to dziecko będzie prawdopodobnie takie samo.

Co zrobić, jeśli u dziecka nasila się nieśmiałość?

Nie każda nieśmiałość wymaga pomocy psychologicznej. Warto jednak zastanowić się nad takim rozwiązaniem, kiedy widzisz, że pomimo Twoich prób pomocy dziecku, nieśmiałość się nasila. Musisz pamiętać, że istnieją pewne zaburzenia lękowe, które nie są już nieśmiałością - na przykład mutyzm czy fobia społeczna, którym jest dużo trudniej zaradzić. Wówczas dziecko potrzebuje pomocy specjalisty – psychoterapeuty.

Czytaj też: Depresja poporodowa - jak jej zaradzić?

Źródła:

1. Elżbieta Januszewska: Nieśmiałość a poziom lęku u dzieci w młodszym wieku szkolnym, Instytut Psychologii, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Przegląd Psychologiczny 2000r.
2. https://dziecisawazne.pl/co-kazdy-czlowiek-powinien-wiedziec-o-niesmialosci/
3. https://rodziceidzieci.com/jak-pomoc-niesmialemu-dziecku
4. https://poradnia-harmonia.pl/niesmialosc-u-dzieci/