Adaptacja w przedszkolu - dlaczego bywa trudna? Jak przygotować dziecko do przedszkola?

Pierwsze dni w przedszkolu to prawdziwe wyzwanie nie tylko dla dziecka, ale i dla rodziców. By wydarzenie to było opłakane jak najmniejszą ilością łez, warto dobrze przygotować się na to, czego właściwie można się spodziewać. Jest to szczególnie istotne, jeśli rodzice nie mieli wcześniej takiego doświadczenia ze starszym bratem lub siostrą malca.

Proces adaptacji przedszkolnej jest trudny do przewidzenia (co ciekawe, maluch może nie mieć z tym większych problemów), ponieważ każde dziecko jest inne.

W artykule zawarliśmy wskazówki, z których dowiesz się, jak reagować na tzw. lęk separacyjny u dziecka w wieku przedszkolnym, w przypadku, kiedy on wystąpi.

Zapraszamy do lektury!

Rodzicu, zacznij od siebie

Jeśli chcesz, by Twoje dziecko pomyślnie przeszło okres adaptacji, najpierw sam uporządkuj swoje myśli i postawy wobec nadchodzącej, nowej sytuacji. Pamiętaj, że dla syna lub córki od samego początku jesteś wzorem do naśladowania. Wyczuwa ono Twoje nastroje i obserwuje Twoje zachowanie. W przypadku, kiedy Ty jako dorosła osoba nadmiernie przejmujesz się tym, “jak to będzie, kiedy moje dziecko pójdzie do przedszkola”, trudno, żebyś był w stanie prowadzić z nim konstruktywne rozmowy na ten temat, utrwalające poczucie bezpieczeństwa i zaszczepiające zdrową ciekawość świata.

Oczywiście decyzja o posłaniu malucha do przedszkola nie jest prosta i bywa podyktowana jedynie zobowiązaniami zawodowymi. Jednak, jeśli już dokonałeś tego wyboru, to zrób wszystko, by Twoja pociecha miała z tego frajdę. Właśnie w takim świetle warto przedstawiać dziecku pobyt w przedszkolu – jako ciekawą przygodę.

Czym jest adaptacja przedszkolna?

Adaptacja przedszkolna jest to proces dostosowania postawy i zachowania dziecka do wymogów sytuacji oraz miejsca, w którym dziecko przebywa. Często jest to pierwszy kontakt malucha z grupą rówieśniczą, pierwsze długie godziny poza domem i gronem rodzinnym. Mowa więc o adaptacji do całkowicie nowych warunków życia.

To, jak długo trwa adaptacja, zależy zarówno od rodziców, dziecka, jak i środowiska przedszkolnego. W tym czasie często maluch potrzebuje wiele cierpliwości ze strony dorosłych.

Adaptacja przedszkolna zmierza do osiągnięcia przez dziecko tzw. dojrzałości przedszkolnej, która polega na psychicznej, emocjonalnej i fizycznej gotowości do przebywania bez rodziców przez kilka godzin dziennie, ale też zyskaniu dziecięcych umiejętności społecznych.

Adaptacja w przedszkolu - czego można się spodziewać?

Niestety, zanim dziecko nie przekroczy progu przedszkola, nie dowiesz się, jaka będzie jego reakcja. W pierwszej chwili możesz spodziewać się:

• płaczu,
• buntu,
• lęku,
• rozdrażnienia,
• zaciekawienia,
• entuzjazmu,
• onieśmielenia.

Wiele zależy od tego, jak maluch był nastawiany do przedszkola, jak w danym momencie się czuje, z jakim podejściem spotka się w placówce. Nie bez znaczenia pozostaje też typ więzi między dzieckiem a rodzicem. Dziecko z ukształtowanym bezpiecznym typem więzi być może z początku będzie trochę płakać, ale też pozwoli pani z przedszkola na przytulenie i pocieszenie. W innym przypadku może być nieufne i mieć problem z otrzymywaniem wsparcia od obcej osoby.

Jak przygotować dziecko do przedszkola?

Pierwsze, co powinieneś zrobić jako rodzic, to poinformować malucha, że dostał się do przedszkola (ale dopiero wtedy, kiedy jest to już pewne). Jest to bardzo ważne, dziecko nie może być zaskoczone, tym, co się wydarzy po przekroczeniu progu placówki. Wytłumacz mu prostymi słowami, co to jest przedszkole, jak ciekawie można spędzać tam czas, jak długo będzie tam przebywać, kogo pozna, czego może się spodziewać.

Oswajajmy dziecko z nową sytuacją, ale z umiarem

Oczywiście takie rozmowy powinny się pojawić, ale nie obciążaj nimi nadmiernie malca. Niewielkie wzmianki o przedszkolu postaraj się wplatać naturalnie podczas zabawy, spożywania posiłku czy innych aktywności np.

• Wiesz, że niedługo będziesz się bawił/a z innymi dziećmi w przedszkolu? Zobaczysz, jak będzie fajnie. Poznasz dzieci w swoim wieku.
• W przedszkolu, do którego wkrótce pójdziesz, będziesz miał/a do wyboru wiele nowych, fajnych zabawek. Cieszysz się?
• W przedszkolu będziesz jadł/a pyszne jedzonko razem z innymi dziećmi przy stoliku, wiesz?

Nie wrzucajmy malucha na głęboką wodę

Jeśli malec ma jeszcze jakieś problemy np. z samodzielnym skorzystaniem z toalety lub samodzielnym ubieraniem/rozbieraniem, to nie stwarzaj nadmiernej presji typu: zostało Ci kilka tygodni, musisz się tego koniecznie nauczyć - tylko zestresujesz dziecko, a niekoniecznie mu pomożesz. Co prawda warto nad tym pracować, ale w pozytywnie mobilizującej atmosferze.

Dziecko powinno też odwiedzić przedszkole, zanim na stałe do niego pójdzie. Jeśli placówka, do której będzie uczęszczało Twoje dziecko, organizuje dni adaptacyjne, to warto z nich skorzystać. Jest to okazja do obejrzenia sali, toalet, szatni, placu zabaw itp. Dzięki temu nie wrzucasz syna lub córki na głęboką wodę.

 Wspólnie skompletujmy przedszkolną wyprawkę

Jeśli chcesz, by dziecko miało pozytywne skojarzenia z przygotowaniem do przedszkola, pomyśl o wspólnym zakupie wyprawki. Pozwól malcowi, by mógł wybrać, jaką chce szczoteczkę do zębów, ubranko na zmianę czy ręczniczek. Co prawda cześć wyprawki mogą stanowić przedmioty, które macie już w domu (otoczone nimi dziecko będzie czuło się wówczas pewniej i bezpieczniej), ale dla rozbudzenia w Twojej pociesze ekscytacji, warto zdecydować się też na małe zakupy.

Zadbajmy o atmosferę w drodze do przedszkola

To, z jakim nastawieniem dziecko pojawi się w przedszkolu, w dużym stopniu może zależeć od atmosfery podczas drogi do placówki. W pierwszych dniach – kiedy dziecko dopiero adaptuje się do nowych warunków – warto odpowiednio wcześniej wyjść z domu, by się nie śpieszyć. Całą drogę staraj się rozmawiać z maluchem, wymyślaj mu różne atrakcje np. liczenie rowerzystów lub innych mijanych przez Was dzieci. Ważne, by maluch zapamiętał, że podróż do przedszkola jest ciekawa.

Dobrym pomysłem jest też wcześniejszy wypad zapoznawczy, w którym maluch przemierza z Tobą drogę do przedszkola dla miło spędzonego czasu, a następnie wraca do domu. W takiej sytuacji możesz później powiedzieć do dziecka: Pamiętasz, jak tędy jechaliśmy raz i jak było fajnie? Teraz będziesz jeździć tędy z mamą/tatą przez cały tydzień.

Pyszne śniadanie to podstawa!

Żeby dziecko miało energię na cały dzień, koniecznie zatroszcz się o to, by zjadło wartościowe śniadanie. By codzienne przygotowanie do wyjścia do przedszkola kojarzyło się dobrze, zadbaj o rytuały - włącz ulubioną piosenkę, pozwól chwilę pobyć z ulubioną zabawką, posiedźcie całą rodziną przy stole itp. Wszystko to, co dzieje się rano, powinno odbywać się w atmosferze miłości, poczucia bezpieczeństwa i zrozumienia. Dla dziecka jest to istotny wzorzec!

Najczęstsze trudności w adaptacji do przedszkola - jak im zaradzić?

Problemy z adaptacją przedszkolną u dziecka mogą manifestować się w różny sposób. Mogą być to objawy psychosomatyczne takie jak:

• brak apetytu,
• problemy z wypróżnianiem,
• zaburzenia snu,
• bóle np. brzuszka,
• wymioty.

Czytaj więcej o tym, ile powinno spać dziecko w zależności od wieku.

Pozostałe trudności, jakie mogą wystąpić to:

• problemy w kontaktach z innymi dziećmi - np. agresja, nieumiejętność dzielenia się zabawkami, zawstydzenie itp.,
• problemy z adaptacją do zasad panujących w przedszkolu,
• fochy (obrażanie się na mamę, tatę, panie z przedszkola, dzieci z grupy),
• odmowa powrotu do domu lub wyjścia rano do przedszkola,
• reakcje emocjonalne: płacz, rozdrażnienie, lęk itp.

Pozostaje pytanie – jak zaradzić trudnościom w adaptacji do przedszkola? Przede wszystkim Ty jako rodzic musisz zachować spokój. Unikaj rozmów o tych trudnościach przy dziecku, myśląc, że malec niewiele zrozumie lub zapamięta. Nie płacz z bezradności w obecności syna lub córki. Jeśli widzisz, że przerasta Cię ta sytuacja, to porozmawiaj o tym z kimś dorosłym i doświadczonym, z dala od uszu swojej pociechy. To może być Twoja mama, przyjaciółka lub psycholog. Ważne, by dziecko widziało, że Twoje nastawienie do adaptacji przedszkolnej jest pozytywne i ufne. Wówczas samo może zmienić nastawienie.

Oczywiście istnieją jeszcze inne metody, które pomogą maluchowi w adaptacji. Na przykład zadbaj o to, by dziecko miało częsty kontakt z innymi dziećmi. Zanim pójdzie do przedszkola, kreuj też sytuacje, w których może zostać pod opieką kogoś dorosłego (np. babci, dziadka, cioci lub wujka).

Bardzo ważne, by syn lub córka mieli możliwość przebywania w innym otoczeniu niż tylko dom i plac zabaw. Dlatego nie wahaj się zabierać pociechę do znajomych, rodziny, na zakupy oraz w inne, nowe dla niego miejsca. Chodzi o to, by malec przywykł do częstych zmian otoczenia.

Zwykle też dzieci, które uczęszczały wcześniej do żłobka mają mniejszy problem z adaptacją przedszkolną, ale oczywiście wszystko jest kwestią indywidualną. Zdarza się, że z racji, że chłopiec lub dziewczynka ma już większą świadomość niż w czasie, kiedy wysyłano go/ją do żłobka, zdaje sobie sprawę, że mama albo tata wcale tak szybko nie przyjdzie, co kończy się płaczem i buntem.

Jeśli problemy z adaptacją do przedszkola są bardzo nasilone (pojawiły się objawy psychosomatyczne), warto skorzystać z pomocy doświadczonego psychologa dziecięcego, który wskaże, co może okazać się pomocne np. indywidualne lub grupowe zajęcia adaptacyjne.

Jak powinien wyglądać moment rozstania z dzieckiem?

Jeśli u dziecka podczas rozstania pojawią się trudne uczucia, absolutnie im nie zaprzeczaj. Pozwól maluchowi na płacz, na utulenie, nie przeciągaj jednak rozstania, bo z każdą chwilą może być coraz trudniej. Pożegnaj się krótko i serdecznie, zapewnij, że wrócisz o odpowiedniej godzinie, po czym wyjdź z przedszkola. Nie wracaj i nie zaglądaj przez okno. Nie pokazuj maluchowi, że boisz się tego rozstania bardziej niż on sam.

Z drugiej strony niewskazane jest też uciekanie przed dzieckiem. Najlepiej, jeśli odpowiednio wcześniej uprzedzisz malucha, jak będzie wyglądało Wasze rozstanie, np. Ubierzesz kapcie, pożegnamy się czule i pójdziesz się bawić do sali z innymi dziećmi. W tym postanowieniu bardzo ważna jest konsekwencja. Jeśli obiecujesz maluchowi określone pożegnanie, to trzymaj się go i nie ulegaj emocjom. Możesz nawet umówić się z dzieckiem, że to będzie Wasz rytuał pożegnania na kolejne dni.

Rola nauczyciela w adaptacji dziecka do przedszkola

Nad adaptacją każdego dziecka w przedszkolu czuwa wykwalifikowany nauczyciel. Jest to osoba, z którą przedszkolak spędza najwięcej czasu poza rodzicami. Dba on o stopniowe oswajanie dziecka z nową sytuacją. W momencie, kiedy rodzic znika za drzewami, nauczyciel troszczy się o to, by maluch czuł się wspierany, przyjaźnie przywitany i bezpieczny. W pierwszych dniach dziecko potrzebuje od nauczyciela wiele cierpliwości i uwagi, na co jest on oczywiście gotowy. Chociaż nie zastąpi rodzica, to dysponuje odpowiednią wiedzą i doświadczeniem, co zrobić, by dziecko szybciej zaakceptowało i polubiło nowe miejsce. Dlatego Ty jako rodzic, oddając dziecko do przedszkola, możesz być spokojny. Bardzo ważna jest też Twoja uważna współpraca z wychowawcą przedszkolnym - słuchaj zaleceń i stosuj się do nich.

Zabawy adaptacyjne w przedszkolu

Dziecko oswaja się z nową grupą rówieśniczą i panią nauczycielką przez zabawy adaptacyjne organizowane w pierwszych dniach w przedszkolu lub pod koniec sierpnia. W niektórych placówkach w takich zabawach uczestniczą rodzice, w innych jedynie nauczyciel z dziećmi. Do najczęstszych zabaw adaptacyjnych należą te z kategorii integracyjnych oraz kreujących w maluchu samodzielność.

Zakończenie procesu adaptacji

To, jak wiele czasu zajmie dziecku adaptacja do rzeczywistości przedszkolnej, zależy od fazy rozwoju, jak również indywidualnych zdolności adaptacyjnych. U niektórych dzieci wystarczy tydzień lub dwa, a inne będą potrzebowały na to nawet miesiąca lub dwóch. Co tutaj jest istotne, to pozwolić dziecku na przechodzenie adaptacji we własnym rytmie. Ty jako rodzic konsekwentnie realizuj z dzieckiem obrany scenariusz, czyli: pożegnania w miłej atmosferze, pozytywne rozmowy z dzieckiem np. Jak Ci minął dzień w przedszkolu? Co ciekawego robiłeś/aś dziś? Oraz pilnowanie rytmu dnia: śniadania, podróż do przedszkola, pobyt i odebranie dziecka.

Podsumowanie

Przedszkole to nowy etap w życiu Twojej pociechy. Trudno dziwić się dziecku, że może być zestresowane, nieufne i płaczliwe, skoro nawet dla rodziców posłanie malca do placówki bywa trudne emocjonalnie. Przedszkole oznacza przecież kilkugodzinną rozłąkę dwóch tak bliskich sobie osób – rodzica i dziecka.

Warto jednak spojrzeć na to nie tylko jak na wyzwanie, ale przede wszystkim jako na szansę dla dziecka. Maluch zdobywa tam przecież szereg potrzebnych mu później w życiu zdolności społecznych i nie tylko. Rozwija swoje umiejętności intelektualne pod okiem nauczyciela. Dlatego, chociaż z początku adaptacja może nie być łatwa, z pewnością warto przez nią przejść.